30 nov 2015

 

Bij bijna iedereen die de Koude Oorlog heeft meegemaakt zal een lichtje gaan branden wanneer iemand over de Varkensbaai in Cuba spreekt. Het was de plaats waar de kersverse Amerikaanse president Kennedy in 1961 het signaal gaf om Cuba binnen te vallen en Fidel Castro af te zetten. De aanval werd uitgevoerd door Cubaanse bannelingen (gevluchte Cubanen) en gecoördineerd door de CIA. Achteraf is het één van de grootste flaters uit de militaire historie geworden met het tegenovergestelde effect. Tot op de dag van vandaag wordt de overwinning van Castro op de duivelse Verenigde Staten als een nationaal wonder beschreven. David versloeg immers Goliath.

 

Wat gebeurde er precies? Het zou een verrassingsoperatie moeten zijn, waarbij op 17 april 1961 Cubaanse dissidenten onder luchtsteun van de VS aan wal zouden komen in de baai en snel door zouden stoten naar Havana. Verschillende dingen gingen mis. Allereerst was het geen verrassing. In de dagen daarvoor had de Cubaans-Russische inlichtingendienst al berichten van de invasie opgevangen (vier dagen voor de aanval was er zelfs een nieuwsbericht op de Russische radio, die sprak van een CIA aanval in Cuba), waardoor het leger in optimale staat van paraatheid werd gebracht. De twee dagen voor de aanval werden door de VS wat schijnaanvallen opgevoerd om nog wat zout in de ogen de strooien, maar niets van dat alles had enig effect.

 

Onder de directe leiding van Fidel Castro stond het Cubaanse leger de invasie op te wachten in de Varkensbaai. Doordat de aanval niet goed gecoördineerd was, mede doordat er te weinig spaansprekende leidinggevende in de staf zaten, moesten de 1400 troepen die landden al gauw in de verdediging. Materiaal kwam vast te zitten in het moerassige gebied en nog dezelfde dag moest het eerste “veroverde” gebied, Playa Larga, prijsgegeven worden, mede doordat de bootjes die gebruikt werden om het stadje te bezetten vast kwamen te zitten op het riff. De bannelingen trokken zich terug naar Playa Girón waar ze bestookt werden door het Cubaanse leger.

 

Dag twee verliep niet veel beter, waarbij in de chaos een Amerikaans luchtafweergeschut zelfs een Amerikaans vliegtuig uit de lucht schoot. Alles wat mis kon gaan, ging mis en op dag drie gaven de bannelingen die niet geëvacueerd konden worden zich over aan het extatische Cubaanse leger. De vijand was verslagen.

 

Misschien nog wel belangrijker dan de mislukte slag was de politieke crisis die volgde. Voor de Cubanen was het de laatste druppel die bevestigde dat Castro hun man was en decennia van socialisme volgden. De Russische president Chroesjtsjov dacht gebruik te maken van de fout van zijn jonge Amerikaanse evenknie Kennedy en gaf Castro toestemming om nucleaire raketten te installeren op het eiland als verdediging tegen de VS. Met een dreigende nucleaire oorlog in het verschiet hield de hele wereld zijn adem in. Kennedy wilde het moment aangrijpen om aan te tonen dat hij geen onervaren jongeling was met een impasse als gevolg. Als een Russische duikbootofficier zijn bazen niet had geweigerd, dan waren de raketten zeker afgevuurd. Uiteindelijk liep het met een sisser af, waarbij de Sovjet Unie de raketten “terughaalde” en Kennedy concessies deed aangaande een militaire basis in Turkije.

 

Hoe ziet de Varkensbaai er nu uit? De twee hotspots van de invasie, Playa Larga en Playa Girón, hebben wij bezocht op onze trip. Girón bleek een spookstad te zijn. Het snikhete dorpje zat vol met kleine Casa's en huisjes, maar het resort aan het strand kende alleen nog een paar honden als bewoners. Een prachtige boulevard werd langzaam door de zee teruggenomen en tal van huisjes stonden leeg en verlaten aan een groen aangewakkerde laan. Al rondlopend lieten we onze fantasie de vrije loop over hoe het zo ver was gekomen. Een strompelende Cubaan deed ons zelfs even denken dat we in de Walking Dead waren beland. Zoals zo vaak werken de feiten ontnuchterend. Vlak voor de economische crisis in de jaren '90 had de overheid flink geïnvesteerd in Girón, maar door de slechte timing staan alle gebouwen leeg. Een surrealistische gewaarwording.

 

Playa Larga is een toeristenplaatsje bij uitstek. Zowel Cubanen als buitenlandse toeristen vinden in Playa Larga een mooie vakantieplek. Er zijn verschillende strandjes in de buurt, een aantal mooie natuurlijke water zembaden (cenotes) bevinden zich in de regio en in het weekend zijn er veel feesten. Bovenal kun je goed duiken op de riffen waar de Amerikanen 50 jaar gelden stranden.

 

Maika had haar eerste duikervaring waarbij ze met het advies “just breathe through under water” volgens de duikinstructeur genoeg advies had gekregen om haar eerste duik te mogen maken. Met een groepje van acht andere beginners dook ze in de heldere wateren van de Varkensbaai tot wel 15 meter. Volstrekt onverantwoord, maar heel erg mooi.

 

Waarom heengaan? Het is een stukje wereldgeschiedenis in een Caribisch paradijs. Het zicht in het water is net zo goed als boven het water en het riff is bijzonder kleurrijk. Kortom, cultuur- en natuurfanaten kunnen hun hart op aan dit prachtig stukje Cuba. Neem wel DEET mee, want de muggeninvasie rond zonsondergang is van korte duur, maar niet minder indrukwekkend.